[ Pobierz całość w formacie PDF ]

i skimnica Maria znajdują odpowiedniki w dwóch  kneginis Marias obituarza greckiego, na-
tomiast kniazina Ewdokija ma swój odpowiednik w  kneginis Eudokias tekstu greckiego. Iden-
tyfikacja tych postaci jest niezwykle trudna ze względu na możliwość noszenia przez jedną oso-
bę aż trzech imion: z tego aż dwóch otrzymanych w czasie chrztu, świeckiego i tzw. chrześci-
jańskiego, zwanego w XI-XVI w. modlitewnym, gdyż imiona świeckie były już wówczas rów-
nież chrześcijańskie. Trzecim imieniem  skimniczym lub mniszym było imię przybierane przez
wstępujące do monasteru wdowy lub częściej, również przez mężczyzn, dopiero na śmiertelnym
łożu. Mężczyzna występuje wówczas w obituarzu jako  inok (zakonnik). Zob. zwłaszcza
Drevnij Pomjannik Kievo-Pe%0Å„erskoj Lavry (konca XV i na%0Å„ala XVI stoletija), sooba
%0Å„il S.I. Go-
lubjev, [w:] 
tenija v Istori%0Å„eskom Oba
%0Å„estve Nestora Letopisa, Kn. 6, Kiev 1892, passim.
Można zatem sądzić, że (Zofia to imię świeckie) Michałowa Czartoryska nosiła modlitewne lub
zakonne imię Maria, a Eudokia to imię modlitewne żony jej wnuka, znanej w świecie jako Anna
kniażna Zasławska Iwanowa Czartoryska. W dokumentach majątkowych z roku 1547 występuje
jako Anna lub Hanna Kuz
miniczna %7łesławska kniahinia Iwanowa Czartoryska. J. Wolff, Knia-
ziowie litewsko-ruscy..., s. 600. Natomiast pisarz cerkiewny  Czteroewengeliarza Peresopnic-
kiego dał jej na imię Eudocja, niewątpliwe modlitewne (chrześcijańskie). Grecki obituarz, za-
chowany częściowo w rękopisie watykańskim, powstał niewątpliwie na Bałkanach, w którymś
z greckich klasztorów. Na okoliczności powstania słowiańskiego zapewne pierwowzoru tego
tekstu wskazuje wyeksponowanie w nagłówku imienia starszego syna księcia Fedora (Teodora),
a przede wszystkim serbska postać zapisu imienia młodszego Teodorowicza  Kowan. Zacho-
wany tekst grecki poprzedziła zatem serbska redakcja obituarza, powstała najprawdopodobniej
w otoczeniu matki księcia Aleksandra, Marii Magdaleny Despotówny-Brankowiczówny  wnuczki
Ireny Katakuzeny, praprawnuczki cesarza Bizancjum Jana VIII Knatakuzena. Zob. szerzej
o pochodzeniu Marii Magdaleny z Brankowiczów Czartoryskiej: T. Wasilewski, Przyczynki z
ró-
dłowe do stosunków Polski ze Słowiańszczyzną południową w wiekach XIII-XIV. Związki ostat-
nich Brankowiczów z Polską i Litwą,  Studia y
ródłoznawcze 1963, t. VIII, s. 120-124.
83
Chreptowicz, szwagier książąt Aleksandra i Iwana, już 30 czerwca 1560 r. dał im kwit za żonę,
potwierdzony w grodzie włodzimierskim. K. Niesiecki, Herbarz polski..., s. 226.
O pochodzeniu i początkach kariery domu książąt Czartoryskich 63
rę84 (Teodorę) i Annę85, wydaną za mąż za Bazylego Bohdanowicza Czyża, koniu-
szego litewskiego, starostÄ™ krzyczewskiego i najalewskiego.
Najstarszym synem starosty łuckiego księcia Fedora i księżnej Zofii Sanguszko
był Aleksander Fedorowicz Czartoryski. W młodości zasłynął męstwem i odwagą,
gdy w 1527 r. wraz z księciem Konstantym Ostrogskim dogonił 40 mil za Kijowem
powracających z łupem Tatarów. W zaciętym starciu, jak podaje Niesiecki, poległo
ich 24 tysiące, w tym sam Ibraim pasza. Zwycięscy książęta odbili około 80 tysięcy
ludzi pojmanych przez Tatarów w jasyr oraz odzyskali wszystkie zrabowane łupy86.
W 1542 r. książę Aleksander wycofał się ze służby wojskowej, rzucając się w wir
procesów sądowych z sąsiadami o różne włości. W 1545 r., jako starosta łucki, w to-
warzystwie brata Iwana i całego zastępu szlachty oczekiwał w A
ucku na jadÄ…cego
z rozkazu królewskiego Jerzego Falczewskiego, biskupa łuckiego, który udawał się
w te strony celem spisania zamków ukraińskich87. W 1547 r. bracia dokonali podzia-
łu dóbr rodzinnych, a książę Aleksander pozostawił sobie za zgodą brata Iwana
Czartorysk i Litowiż. Około 1554 r. został starostą włodzimierskim, a kiedy w 1566 r.
Zygmunt August utworzył z dawnego starostwa łuckiego województwo wołyńskie,
w uznaniu zasług własnych i ojca, długoletniego starosty łuckiego, został mianowa- [ Pobierz całość w formacie PDF ]