[ Pobierz całość w formacie PDF ]

strawił Wawelu.
Zygmunt zajmował się także magią, o czym może świadczyć podręcznik magiczny
Karola Widmanna, fizyka miasta Augsburga, dedykowany polskiemu monarsze.
W początkach wieku XVII kończy się w zasadzie historia królewskich czarów.
Kontrreformacja zdławiła nauki tajemne. Zaczęły płonąć stosy inkwizycyjne, na
których nie palono wszakże ani biskupów, ani monarchów. Były one przeznaczone
wyłącznie dla czarowników minorum gentium.
Podzwonne Piastom
Piastowie, w przeciwieństwie do Jagiellonów, wyróżniali się olbrzymią
rozrodczością i żywotnością. Dynastia ta przetrwała aż dwadzieścia pięć
pokoleń, co w porównaniu z czterema pokoleniami Jagiellonów jest wielkością
doprawdy imponującą. Schodziła ona z areny historii u schyłku XVII wieku,
kiedy to na tronie polskim zasiadał już Jan III Sobieski.
Pomimo piastowskiej żywotności niektóre linie dynastyczne tego rodu wymierać
poczęły jeszcze w okresie rozbicia dzielnicowego. W wieku XIII wymarły na
przykład linie wrocławska i wielkopolska. Linie głogowsko-żagańska, oleśnicka,
mazowiecka, oświęcimska i opolska przetrwały do Jagiellonów, linia cieszyńska
do Wazów, a brzesko-legnicka zeszła bezpotomnie w okresie monarchii
elekcyjnej.
Od korony polskiej Piastowie odsunięci zostali już znacznie wcześniej, na
skutek niefortunnych poczynań elekcyjnych Kazimierza Wielkiego. Ostatnią
Piastówną na tronie polskim była wnuczka Kazimierza, Anna cylejska, druga żona
Władysława Jagiełły. Powiła ona córkę Jadwigę, którą zamierzano wydać za
Fryderyka brandenburskiego, ale śmierć dosięgła jej jeszcze przed zawarciem
małżeństwa.
Alianse piastowsko-litewskie miały oczywiście znacznie starszy rodowód. Już w
wieku XIII książę płocki Bolesław poślubił Gaudemundę, córkę Trojdena, a w
wieku XIV kojarzono się z córkami wielkiego księcia Giedymina (Kazimierz
Wielki, Wacław płocki, Jerzy halicki) oraz jego synów: Kiejstuta (Janusz I
mazowiecki, Henryk płocki) i Olgierda (Kaz
ko słupski).
Początkowo mariaże polsko-litewskie przynosiły przede wszystkim splendor
pogańskim Litwinom, którzy wkraczali za ich pośrednictwem w obręb krajów
cywilizowanych, ale od końca XIV wieku sytuacja uległa diametralnej zmianie.
To odsunięci od sukcesji Piastowie nobilitować się poczęli poprzez związki z
królewską dynastią Jagiellonów. Stąd też wzięły się małżeństwa Siemowita IV i
Jana II oświęcimskiego z siostrami Jagiełły, Bolesława V opolskiego z jego
pasierbicą, Jadwigi opolskiej z królewskim bratem Wiguntem czy też Anny
mazowieckiej z bratankiem Jagiełły Michałem.
Związki piastowsko-jagiellońskie były wszakże korzystne dla obu dynastii.
Piastów przybliżały w jakimś stopniu do królewskiego tronu, Jagiellonów zaś
utwierdzały w chrześcijańskiej tradycji.
Kontakty Piastów z Jagiellonami niezależnie zatem od koligacji rodzinnych
bywały nader ścisłe. Utrzymywali je Siemowit IV, Janusz I, Bolesław IV, Konrad
II oleśnicki, Bolesław cieszyński, Fryderyk II, Henryk XI i wielu innych.
Związki te stały się szczególnie silne za panowania Kazimierza Jagiellończyka
i jego synów, kiedy to Piastowie pogodzili się już z utratą prymatu w
królestwie polskim, a u Jagiellonów szukali oparcia przed dominacją
Habsburgów. W połowie wieku XV wydawało się wprawdzie, iż oparcie to może im
także zapewnić król czeski Jerzy z Podiebradu, stąd też z jego rodziną
skoligacili się Fryderyk I legnicki, Bolesław II cieszyński, Jan II żagański i
Kazimierz II cieszyński. Krótkie panowanie Jerzego możliwość tę znacznie
oddaliło i jedynym oparciem pozostał dwór jagielloński.
Fryderyk II legnicki poślubił zatem córkę Kazimierza Jagiellończyka Elżbietę,
a po jej rychłej śmierci jego wnuczkę Zofię brandenburską. Jego brat Jerzy I
ożenił się z drugą wnuczką króla Polski Anną, córką Bogusława X
szczecińskiego.
Małżeństwo Fryderyka z Zofią, które miało związać Piastów legnickich z
Jagiellonami, spełniło jednak rolę zgoła odwrotną. Wnuczka Jagiellończyka była
córką Fryderyka Hohenzollerna i to Hohenzollernowie, a nie Jagiellonowie
zdominowali Piastów śląskich w drodze krzyżowych koligacji. Wacław II
cieszyński, Henryk XI, Jerzy II brzeski, Jan Chrystian  żenili się z
księżniczkami brandenburskimi, a elektor brandenburski Jan Jerzy pojął za żonę
córkę Fryderyka II legnickiego.
Odsunięty od tronu ród książąt piastowskich zatracał zresztą swoją królewską
wielkość i swoje polityczne wyczucie. Coraz częściej pojawiać się w nim
poczęli awanturnicy, utracjusze, a nawet zdrajcy. Już w XIV wieku Władysław
Opolczyk snuł z Krzyżakami plany rozbioru Polski, a po stronie zakonu
opowiedzieli się między innymi Jan Kropidło, Konrad VI oleśnicki, Władysław
Biały, Henryk ziębicki, Konrad Biały oleśnicki, Kazimierz oświęcimski, Rudolf
żagański. Książęta opolscy Bolko IV, Bolko V i Bernard oraz książę legnicki
Henryk XI trudnili się rozbojem na drogach, a Fryderyk III legnicki był
utracjuszem i wichrzycielem, który stał się póz
niej więz
niem własnego syna.
Były oczywiście wśród Piastów także i jednostki wybitne: Ludwik I zwany
Sprawiedliwym  mecenas sztuki i nauki, Jan opolski zwany Dobrym  znakomity
gospodarz i prawodawca, Kazimierz II cieszyński  dyplomata i polityk, Jan II
brzeski  reformator i budowniczy.
Barwną postacią wieku XVI był książę legnicki Henryk XI, awanturnik,
wichrzyciel i utracjusz, związany jednak mocno z dworem jagiellońskim. Był
synem księcia Fryderyka III i Katarzyny meklemburskiej. Po swoim ojcu
odziedziczył lekkomyślność i rozrzutność, ale trzeba przyznać, iż trwonił
majątek z prawdziwie renesansowym wdziękiem. Kiedy obejmował rządy w
księstwie legnickim, zadłużone ono było przez jego ojca na 80 tysięcy talarów.
Henryk nie przejmował się bynajmniej długami. %7łył na szerokiej stopie, jak na
potomka Piastów przystało. Jego wesele z Zofią z Hohenzollernów, ślub siostry
Katarzyny z Fryderykiem cieszyńskim oraz wystawne przyjęcie wydane na cześć
cesarza Maksymiliana już po kilku latach podniosły wierzytelności księcia do
111 tysięcy talarów, podczas gdy całe księstwo przynosiło rocznie zaledwie 12
tysięcy talarów dochodu. Henryk utrzymywał olbrzymi dwór, wyprawiał przyjęcia
i turnieje, a jego żona miała do swej dyspozycji aż siedemnaście pokojówek.
Po dziesięciu latach dług książęcy sięgał już 200 tysięcy talarów. Książę
wpadł wtedy na pomysł, aby okoliczna szlachta wykupiła jego zadłużenie pod
zastaw rodzinnych precjozów. Spotkawszy się z odmową wpadł w gniew i uwięził
posłów szlacheckich. Wypuścił ich po uiszczeniu 66 tysięcy talarów.
Kwoty tej nie przeznaczył oczywiście na spłatę długu, lecz sfinansował swoją
podróż po Europie. Podróżował w sumie trzy lata, zaangażował się nawet w wojnę
religijną we Francji po stronie Kondeusza, czym ściągnął na siebie gniew
katolickiego cesarza. Po powrocie do Legnicy dowiedział się, że cesarz
wydziedziczył go z jego księstwa, które oddał młodszemu bratu niesfornego
władcy, Fryderykowi IV.
Henryk zamieszkał w Chojnowie, a że nie miał pieniędzy, opanował zamek w
Grodz
cu, w którym znajdowały się wielkie zapasy zboża. Zboże to natychmiast
sprzedał. Kazał także rąbać książęce lasy i spieniężać drewno. Napadał również
na kupców, rabując na drogach ich dobytek. [ Pobierz całość w formacie PDF ]