[ Pobierz całość w formacie PDF ]

możliwie najlepszych. A spośród nich jeden ma udział w cielesnej przyjemności,
inny w odbiorze dzieł literackich i artystycznych86, a jeszcze inny w filozofii.
I równoczesny udział w tym powinien mieć przyjaciel. Dlatego to powiadają: jest
udręką nieobecny druh; bo też nie powinni się rozstawać, jeżeli taka rzecz
zachodzi. Z tego powodu również miłość erotyczna, jak się zdaje, jest podobna do
przyjaz
ni. Kochanek bowiem dąży do wspólnego przebywania, ale nie w sposób
najbardziej właściwy, tylko zmysłowy.
A zatem dowodzenie87, ukazując trudności, tak mówi o powyżej rozpa-
trywanych kwestiach; rzeczywistość natomiast tak się przedstawia. W rezultacie
bez wątpienia w jakiś sposób zwodzi nas wywód, który ukazuje trudności. Z tego
więc punktu wyjścia powinniśmy zastanowić się nad prawdą. Przyjaciel bowiem,
jak powiada przysłowie, chce być  drugim Heraklesem"88, drugim  ja", ale cechy
charakteru są różnie porozdzielane i trudno jest, aby zrealizowały się w jednej
osobie. Zgodne z naturą jest to, co jest najbardziej spokrewnione, ale podobieństwo
jednego odnosi się do ciała, drugiego do duszy i zdarza się, że podobieństwo
odnosi się tylko do pewnych ich części. Niemniej jednak przyjaciel pragnie tak jak
ja sam stanowić oddzielną jaz
ń. A zatem postrzegać przyjaciela i poznawać go,
w jakimś sensie musi oznaczać postrzeganie samego siebie oraz poznawanie siebie
samego. W rezultacie również wspólne odczuwanie pospolitych przyjemności
i zwyczajne wspólne życie z przyjacielem są przyjemne, ponieważ równocześnie
zawsze towarzyszy temu postrzeganie przyjaciela, ale jeszcze bardziej sÄ… przyjemne,
bo uczestniczy się również w bardziej boskich przyjemnościach. Przyczyną zaś
tego jest, że zawsze o wiele przyjemniejszą rzeczą jest widzieć siebie samego
w posiadaniu dobra wyższego. A ono jest raz uczuciem, kiedy indziej działaniem,
a niekiedy jeszcze czymś innym. Ale jeżeli ja sam żyję szczęśliwie, to w ten
sposób [żyje] i przyjaciel, zaś wspólne życie oznacza wspólne działanie; w każdym
86
W oryginale zwrot Secopia µ¿Åùº®, który oznacza różne dziedziny sztuki, podlegÅ‚e muzom:
taniec, muzykę, recytacje, śpiew, widowiska dramatyczne. Arystoteles mówi jednak tylko o oglądaniu
(¦µÉÁ¯±), bo w praktyce np. sÅ‚owo, taniec i muzyka Å›ciÅ›le byÅ‚y zwiÄ…zane jako integralne elementy
widowiska.
87
Por. wyżej, przypis 81.
88
Przysłowie to znajdujemy u Zenobiusa (Corpus Paroemiographorum Graecorum, ed. Leutsch-
-Schneidewin, V 48). W tradycji nie kojarzy siÄ™ z przyjaz
niÄ…. Wehrli (Die Schule des Aristoleles
 Klearchos), w komentarzu do 67 frg. Klearchosa w oparciu o to miejsce daje takie wyjaśnienie:
"jeder ist fur den anderen ein anderes Selbst, ¬»»¿Â ±ÅÄÌÂ, offenbar wie Jolaos fur Herakles im Kampf
gegen die lernaische Schlange". Ale do takiej interpretacji nie ma podstaw. Niewątpliwie przysłowie
ma ilustrować przyjaz
ń jako połączenie dwóch osób w związek, który tworzy jedność. To przysłowie
staje się bardziej zrozumiałe na tle tego, co mówi Homer w Odysei (XI 601 n.), gdzie ten sam Herakles
występuje w podwójnej postaci: bóstwa przebywającego z bogami i jako cień.
razie wspólnota należy w pierwszym rzędzie do tych rzeczy, które mają charakter
ostateczny. Dlatego powinniśmy wspólnie wpatrywać się w piękno i wspólnie
ucztować, i nie po to, aby jeść i zaspokoić potrzeby życiowe (ponieważ tego
rodzaju wspólne przebywanie, jak się zdaje, nie jest formą współżycia, ale
używania przyjemności), tylko dlatego, że każdy pragnie współżyć z przyjacielem,
aby osiągnąć cel, który jest możliwy do osiągnięcia, a jeżeli nie jest, to ludzie
wybierają w pierwszym rzędzie przyjaciół po to, aby wyświadczać im dobrodziej-
stwa i ich doznawać. A zatem jest sprawą oczywistą, że powinno się wspólnie żyć,
i że tego głównie wszyscy ludzie pragną, i przede wszystkim pragnie tego człowiek
najszczęśliwszy i najlepszy. Ale że z rozumowania wynika coś innego, to wypadło
również przekonywająco, bo twierdzenia były prawdziwe89. Rozwiązanie bowiem
otrzymujemy dzięki wprowadzeniu porównania, które jest prawdziwe. Bo okolicz-
ność, że bóg nie posiada takiej natury, która potrzebuje przyjaciela, [pociąga za
sobą], że kto jest jemu podobny, również go nie potrzebuje. Wszelako zgodnie
z tym rozumowaniem człowiek szlachetny nie będzie myślał [o sobie samym].
Ponieważ bóg nie osiąga szczęścia w taki sposób (jak człowiek], lecz dochodzi do [ Pobierz całość w formacie PDF ]