[ Pobierz całość w formacie PDF ]

nur ne edzini¸as, oni tuj mortas de malsato! Çu la knabino ne
havas manojn? Kaj vi devas scii, ke li mem estis çarpentisto
kaj li amis fanfaroni per sia forto. Li ofte diradis:  La manoj,
mia sinjoro, tio estas la çefa afero! Kapon Dio al unu homo
donas, al alia ne donas, sed manojn çiu havas! Mi havis la
a¸on de dektri jaroj, kiam la gepatroj komencis sendadi min
en kudrejon, por lerni; kompreneble ili pagis por mi kaj pa-
gis multe, sed dank al Dio mi efektive lernis çion, kio estas
necesa &
 Kaj çu vi longe lernis?  demandis Marta, kiu kun çiam
pli granda intereso aûskultis la senartifikan rakontadon de la
kudristino.
 Ho, mi lernis ne malpli ol tri jarojn, kaj eç poste mi an-
koraû ne povis tuj laborenspezi, sed tutan jaron mi laboris en
magazeno senpage, por nur lerti¸i en la altrançado, en la ku-
drado per maÿino, kaj por ellabori al mi bonan guston. Sed
dank al tio nun mi estas jam tiel kompetenta, ke mi povus
mem fondi kudrejon aû magazenon, se mi havus monon, çar
por tio oni bezonas almenaû iom da mono & sed antaû tri
jaroj nia patro mortis, krom mi restis çe la patrino du miaj pli
junaj fratoj, el kiuj unu lernoservas çe lignaîisto, kaj la dua
vizitas lernejon & por la lernado de ambaû estas necese pagi,
132
MARTA
eLIBRO
kaj ankaû al la patrino, kiu estas jam nejuna virino, estas ne-
cese havigi ian negrandan komforton.
 Kaj vi sola laboras por çio çi tio?
 Preskaû sola, çar post la patro restis al ni nur malgran-
da dometo sur la strato Solna, kaj en tiu dometo ni lo¸as &
almenaû por lo¸ejo ni ne bezonas pagi & cetere sinjorino N.
pagas al mi bone, kaj per tio, kion mi ricevas de ÿi, ni iel aran-
¸as nian vivon, ke ni ekzistu kaj ke ni pretigu estontecon por
la fratoj.
 Mia Dio!  ekkriis Marta,  kiel feliça vi estas!
 Jes,  respondis Klaro,  estas vero, ke ¸i ne estas tre
gaja vivo, kiam oni sidas la tutajn tagojn çe laboro kaj nur en
dimanço aû en festo oni eliras en la mondon de Dio; sed kiam
mi ekpensas, ke mia laborado donas rimedojn por la vivo al
mia patrino kaj garantias ian tolereblan estontecon al miaj
fratoj, mi sentas min tre feliça kaj mi tre kompatas tiujn, kiuj,
kiel diradis mia patro, havas nek kapon, nek manojn. Ho,
kiom da aflikto mi havis pri tiu Eminjo, kiom multe mi plo-
ris pro ÿi.
 Çu ÿi ne edzini¸is?  demandis Marta.
 Jes, iele tiel fari¸is, ke, kvankam ÿi estis bone edukita kaj
bela, ÿi ne edzinigis. x
ia patro perdis sian oficon, kaj de aflik-
ti¸o li malsani¸is, ¸is nun ankoraû li kuÿas en la lito, la kom-
patindulo, nek vivanta, nek mortinta. x
ia patrino ankaû estas
malsanema kaj, por diri la veron, virino kapricema kaj mal-
pacema; krom Eminjo ÿi havas çe si ankoraû pli junan filinon
kaj filon, kun kiuj ÿi ne havas kion fari, çar por la lernado oni
çie devas pagi, kaj dume hejme regas mizero, malsato, nepa-
rolante jam pri & Eminjon la onklino komence pelis al labo-
rado tuj kiam ili malriçigis, sed krom tio, ke la knabino, eldor-
133
MARTA
eLIBRO
lotita per baloj kaj belaj vestoj, ne havis grandan deziron la-
bori, montri¸is ankaû, ke tiu granda edukiteco, kiun la on-
klino al ÿi donis, havigis al ÿi nek kapon, nek manojn. x
i vo-
lis esti instruistino, sed ho ve! iom tinti sur fortepiano ÿi po-
vas kaj france ÿi eç parolas ne malbone, sed kiam ÿi volis ko-
menci instrui, ÿi tute ne taûgis & neniu ÿin volis preni & ÿi
ricevis iel du lecionojn po dudek spesdekoj por horo, sed eç
tiujn ÿi baldaû ial perdis & Cetere ÿi nenion bone povoscias
& kien ajn ÿi venadis, por peti laboron, oni ÿin foririgadis kun
nenio; kaj dume hejme la patrino ÿin insultas, ke ÿi ne volas
labori, la malsana patro dolor¸emas en la lito, la frato peto-
las sur la stratoj kaj eble baldaû farigos ÿtelisto, la fratino kaû-
ze de enuo kaj de malboneco malpacas kun la tuta familio, ili
ne havas, kion man¸i, ili ne havas, per kio hejti la fornon &
Eminjo havas bonan koron, tial ÿi terure aflikti¸is, ÿi mal-
grasi¸is, ni pensis, ke ÿi ricevos ftizon & Fine antaû du mo-
natoj ÿi trovis laborenspezon &
 x
i tamen trovis!  ekkriis Marta kaj ekspiris profunde,
kvazaû de ÿia brusto defalus ia ¸in premeganta ÿar¸o. Dum
ÿi aûskultis la historion de la kompatinda nekonata knabino,
ÿajnis al ÿi, ke iu rakontas la historion de tiuj kelkaj monatoj,
kiujn ÿi mem travivis. La simileco inter la malgaja sorto de la
knabino kaj ÿia propra sorto vekis en ÿi varmegan kunsenton
kaj scivolecon. Klaro tamen silentis dum momento. Nur post
kelka pripenso kaj kvazaû post iom da ÿanceli¸ado ÿi komen-
cis plue paroli per iom nekura¸a voço.
 Kiam vi eliris el nia magazeno, mi penis kuratingi vin sur
la strato & feliçe ¸i estis la tempo, en kiu mi çiutage iras hej-
men por du horoj, por man¸i tagman¸on kaj helpi la patri-
non en la ordigo de la kuirejo & poste mi denove revenas por
134
MARTA
eLIBRO
kvin horoj en la magazenon. Mi elkuris do post vi, por diri al
vi, ke se & se vi eble & trovi¸as en tia sama situacio, en kia
antaû du monatoj trovi¸is mia kompatinda Eminjo, tiam eble
& eble vi konsentus labori tie, kie ÿi nun laboras &
La nekura¸eco, kun kiu çi tiuj vortoj estis eldiritaj, montris
jam antaûe, ke la propono, kiun ili enhavis, ne estis treege
brilanta. Sed Marta rapide kaj kvazaû vekite el longa dormo
kaptis la manon de la kudristino.
 Fraûlino Klaro,  ÿi ekkriis,  parolu, parolu pli rapide,
mi çion konsentos, çion en la mondo! mi trovi¸as en situacio
ekstrema.  x
ia voço dum la parolado estis ne laûta kaj tre-
manta, ÿia mano kun preskaû konvulsia forto premis la ma-
non de la kudristino.
 Ha, mia Dio!  ekkriis siavice fraûlino Klaro,  kiel bo-
nege do estas, ke tiu penso venis al mi en la kapon, kiam vi
trovi¸as en tia malagrabla situacio, kaj ankoraû kun infano &
kun tiu bela an¸eleto, kun kiu vi permesadis al mi de tempo
al tempo ludi, kiam mi reportadis la vestojn sur la straton
Graniczna. Kvankam, por diri la veron, efektive & ne enviinda
estas la sorto de tiuj virinoj, kiuj laboras çe sinjorino
Szwejc &
 Kiu do estas tiu sinjorino Szwejc? kie ÿi lo¸as? per kio ÿi
sin okupas?  demandis Marta kun febra scivoleco kaj mal-
trankvileco.
 Sinjorino Szwejc havas sur la strato Freta kudrejon, en
kiu oni pretigas plej diversajn tolaîojn. Sed ¸i estas efektive
stranga institucio, vasta kaj eç tre bonstata, en ¸i laboras çir-
kaû dudek virinoj, kaj tie ne trovi¸as eç unu maÿino. De pli ol
ses jaroj en çiuj kudrejoj kaj magazenoj oni kudras nur per
maÿinoj, sed Szwejc ne açetis eç unu maÿinon, por altrança-
135
MARTA
eLIBRO
do ÿi okupas nur sin mem kune kun sia filino kaj por kudra-
do ÿi akceptas tiajn virinojn, kiuj ne scias kudri per maÿino kaj
ur¸e bezonas laborenspezon & tial ÿi ankaû pagas al ili & es-
tas honto kaj doloro paroli pri tiu pagado &
 Çio çi tio ne ÿangas mian decidon, fraûlino Klaro, - vive
interrompis Marta,  mi ankaû, simile al via kuzino, nenion
bone povoscias, kaj mi devas iri tien, kie oni malplej postu-
las.
 Kaj malplej donas,  mal¸oje finis Klaro la frazon; 
sendube,  ÿi parolis plue,  estas ja pli bone havi ion, ol
nenion. Tial, se vi tion deziras, mi povas konduki vin al sin-
jorino Szwejc.
 Donu al mi nur la precizan adreson, mi iros mem. Vi ne
havas ja multe da libera tempo.
 Ne, mi iros kun vi; mi nur iom malfrui¸os al la tagman-
¸o, sed tio ne estas grava; mia patrino ne estos maltrankvila
pri mi, çar okazas iufoje, ke mi restas en la magazeno pli lon-
ge ol ordinare, kiam ni havas ur¸an laboron. Cetere ankaû
Eminjon mi jam longe ne vidis, ni iru kune.
Marta per nova manpremo dankis la bonkoran kudristi-
non, kaj ambaû virinoj ekiris en la direkto al la strato Freta.
Dum la vojo Klaro parolis al Marta:
 Sinjorino Szwejc estas virino nejuna, kaj la homoj diver-
se rakontas pri ÿia pasinteco. x
i fondis la kudrejon jam antaû
dudek jaroj, sed ÿi ne havis grandan sukceson, dum ne ekzis-
tis ankoraû maÿinoj por kudrado. Sed de la tempo, kiam oni
komencis kudri per maÿinoj, Szwejc riçi¸is. Tio eble al iu ÿaj-
nos stranga, kaj tamen tiel estas. Mi aûdis, ke sinjorino N., [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]