[ Pobierz całość w formacie PDF ]

konsekwencją poglądów i przeżyć Wertera. Zakończenie zostało więc doskonale przygotowane w toku
akcji i łączy wszystkie ważne wątki powieści. To jeszcze jeden dowód na przemyślaną, precyzyjną
kompozycję całego utworu.
Koncepcja romantycznej miłości w Cierpieniach młodego Wertera
Werter stał się w literaturze światowej prototypem bohatera romantycznego a, co za tym idzie, wzorem
romantycznego przeżywania miłości. Jak pisze Maria Janion: "Miłość i śmierć, a raczej mit miłości -
śmierci, napiętnowały - od chwili ukazania się tego utworu Goethego w 1774 roku - całą nowszą
uczuciowość i umysłowość Europy, również i Polski". Już motto ma uświadomić czytelnikowi, że na
kartach książki zetknie się z uczuciem o niezwykłej wartości i sile:
"Takiej miłości każdy młodzian czeka,
tak chce kochana być każda dziewczyna; "
Goethe zderzył w powieści dwa sposoby przeżywania miłości. Rywal głównego bohatera, narzeczony a
póz
niej mąż Lotty, kocha ją bez wątpienia szczerze i głęboko. Ale miłość Alberta w zestawieniu z
szaleństwem Wertera wydaje się zbyt spokojna, praktyczna, zwyczajna, pozbawiona gwałtownych
porywów serca i wzniosłego porozumienia dwojga dusz. Tak ukazuje ją bowiem w swych listach Werter,
dla którego miarą uczucia jest intensywność jego przeżywania. Dla bohatera miłość nie daje się
pogodzić z rozumem, bowiem nie pozostawia dlań miejsca: obejmuje całego człowieka, jest absolutem.
Bezgraniczna, nie poddaje się kontroli. To pasja, której nie można się oprzeć, w której można się tylko
ekstatycznie zatracić. Henryka doprowadziła do szaleństwa, parobka do morderstwa, dziewczynę, o
której opowiadał Albertowi Werter - do śmierci. Miłość tytułowego bohatera żąda wyłączności, nie
wystarcza jej namiastka uczucia w postaci przyjaz
ni. W liście z 3 września ta myśl przybiera postać
gwałtownego wybuchu:
"Nie pojmuję doprawdy, jak ją może, jak śmie kochać inny, gdy ja ją kocham tak wyłącznie, tak
bardzo, tak gorąco, kiedy niczego ponad nią nie znam, nie widzę i nie posiadam! Werteryczna miłość -
absolut to szaleństwo, które staje się codzienną, jedyną religią bohatera. "Nie znam już innej modlitwy
jak do niej" - wyznaje. Mamy tu jednocześnie wyolbrzymienie uczuć, jak i ich sublimację. Werter
idealizuje Lottę, a miłość do niej traktuje przede wszystkim jako komunię dusz, ich głębokie,
pozasłowne porozumienie. Ten duchowy, platoniczny wymiar miłości był wyraz
ną nowością pod koniec
libertyńskiego wieku XVIII, w którym ciało i cielesność przesłoniły wartość głębszych uczuć. Werter
uważa zdolność do takiego przeżywania miłości za koronny dowód wyższej, duchowej natury człowieka.
Wierzy w porozumienie dusz, którym wystarcza milcząca wymiana spojrzeń. Jest także przekonany, że
po śmierci spotka ukochaną, by połączyć się z nią już na wieczność.
Niemniej jednak, bohater wielokrotnie ulega porywom pożądania. Dlatego miłość, opisana w
Cierpieniach młodego Wertera jest tak prawdziwa zawieszona pomiędzy zmysłowością a platonicznym
uwielbieniem, pragnieniem a niespełnieniem. Niekiedy wydaje się, że Werter znajduje w tej niejasnej,
dwuznacznej sytuacji sadomasochistyczną przyjemność, destrukcyjne z
ródło szczęścia.
Zawiedziona, tragiczna miłość stanowi dla bohatera obronną tarczę przed światem. Werter nie walczy o
wzajemność Lotty, zupełnie tak, jak gdyby potrzebował cierpienia, jakby nieszczęśliwe uczucie
usprawiedliwiało jego wszelkie życiowe porażki. Staje się rycerzem miłości
- absolutu, poświęca mu całego siebie, oddaje w ofierze. Jego śmierć wskazuje na niemożność
wcielenia ideału w życie. Człowiek jest ograniczony przez codzienność. Jeżeli dąży do nieskończoności
(choćby w miłości), jak Werter niezdolny do kompromisów skazany jest na klęskę. Być może dlatego w
drugim wydaniu powieści znalazła się przestroga, skierowana do czytelnika: "nie idz
moim śladem".
Bohater werteryczny - buntownik czy ofiara namiętności?
Werter to jeden z wielkich bohaterów - indywidualistów literatury romantycznej. Sam siebie postrzega
jako jednostkę niezwykłą, wyjątkową, przy czym własną wartość upatruje w szczególnej wrażliwości
uczuć. O księciu, który gościł go u siebie w zamku myśliwskim po afroncie towarzyskim i odejściu
Wertera ze służby w poselstwie, mówi z lekceważeniem: "Ceni też wyżej mój rozum i talenty niż serce,
z którego przecież jestem dumny, gdyż ono jest z
ródłem całej mojej siły, mego szczęścia i niedoli. To,
co wiem, posiąść może każdy, tylko serce me jest moją wyłącznie własnością. ". Werter, rzeczywiście
obdarzony talentem literackim (tłumaczy Osjana) i rysowniczym, człowiek rozumny, o dużej
samowiedzy i zdolnościach samoanalizy, jest jednostką wyraz
nie wyróżniającą się na tle otoczenia.
Najbardziej jednak odbija się na tle otoczenia jego nadwrażliwość i manifestacyjne odrzucenie racji
rozumowych. Kierują nim emocje, wzruszenia, Wielokrotnie wspomina w listach o łzach, które wylewa
nader często, nawet z błahych powodów. Jest przy tym zmienny w nastrojach i łatwo przechodzi od
euforii do skrajnego pesymizmu.
Nie brak mu zalet, z których największą jest chyba szlachetność. I to właśnie ona staje się jedną z
przyczyn jego tragicznej śmierci. Gdyby nie fakt, że zarówno on, jak Lotta i Albert kierują się
jednocześnie poczuciem obowiązku i delikatnością, losy tej trójki potoczyłyby się inaczej.
Cierpienia młodego Wertera nie są przecież banalnym romansem, zwykłą historią małżeńskiego
trójkąta. Werter nie odebrał żony Albertowi, którego - mimo odruchów niechęci - cenił i szanował. [ Pobierz całość w formacie PDF ]