[ Pobierz całość w formacie PDF ]

lub dla małej republiki: stąd wielkość Grecji lub Rzymu. Następnie był czło-
wiekiem kasty lub religii dla której umiał się okazać wyniosły; ale tu krąg
jego interesów pomnożył się o wszystkie strefy intelektualne. Dziś życie jego
związane jest z życiem olbrzymiej ojczyzny; niebawem, powiadają, ojczyzną
jego będzie cały świat. Czyżby ten kosmopolityzm moralny, nadzieja chrze-
ścijańskiego Rzymu nie był wzniosłą omyłką? Tak naturalne jest wierzyć w
zniszczenie szlachetnej mrzonki, w braterstwo ludzi. Ale niestety! istota
ludzka nie ma tak boskich proporcji. Dusza dość obszerna, aby ogarnąć
uczucia przeznaczone tylko dla wielkich ludzi, nie będzie nigdy duszą zwy-
kłego obywatela ani ojca rodziny. Niektórzy fizjologowie sądzą, iż kiedy mózg
tak się rozprzestrzenia, serce musi się ścieśniać. Fałsz! Pozorny egoizm ludzi,
którzy noszą naukę, naród albo prawa w swoim łonie, czyż to nie jest naj-
szlachetniejszą z namiętności, poniekąd macierzyństwo mas? Aby porodzić
nowe ludy lub aby wydać nowe idee, czyż nie trzeba im skojarzyć w swych
potężnych głowach wymion kobiety z potęgą Boga? Historia Innocentych III,
Piotrów Wielkich i wszystkich ludzi prowadzących epokę lub naród posłuży-
łaby w potrzebie, w sferze bardzo wysokiej, za przykład owej olbrzymiej my-
śli, którą Troubert wcielał w klasztorze Z
w. Gracjana.
Saint-Firmin, kwiecień 1832.
18
Hildebrand (papież Grzegorz VII, 1073 1085)  jeden z najgłośniejszych papieży średnio-
wiecza, prowadził długotrwałą walkę o wyższość władzy duchownej nad świecka; Aleksander
VI (Rodrigo Borgia, 1431 1503)  papież od 1492 r., okrutny, nie przebierający w środkach
polityk.
44
45 [ Pobierz całość w formacie PDF ]